JACEK BOCHEŃSKI – ur. 29 lipca 1926 r. we Lwowie. Syn Tadeusza Bocheńskiego (1895-1962), poety, tłumacza, filologa klasycznego oraz Marii z domu Jankowskiej. Dzieciństwo spędził w Lublinie, Krakowie i Zakopanem. 1943-45 w Chełmie, 1945-47 w Lublinie, od 1947 mieszka w Warszawie. Debiutował w 1944 r. wierszem zamieszczonym w tygodniku „Odrodzenie”. Od 1952 r. należał do zespołu redakcyjnego „Przeglądu Kulturalnego”, z którego w 1958 r. wystąpił. W 1959 r. był felietonistą „Życia Warszawy”. W 1957 r. odbył podróż do Afryki. Zaproszony na roczny (1972-1973) i półroczny (1981) pobyt do Berlina Zachodniego przez jury programu „Artyści w Berlinie”. W 1970 r. i w latach 1973-1974 we Włoszech. W 1966 r. po proteście przeciwko wydaleniu z partii Leszka Kołakowskiego został usunięty z PZPR. Od tego czasu był działaczem opozycji. Objęty okresowo zakazem druku, m.in. sygnatariusz „Listu 101”, w 1976 r. współzałożyciel, a w latach 1978-1981 redaktor naczelny podziemnego pisma „Zapis”. Internowany w 1981 r. Od 1950 r. w Związku Literatów Polskich (okresowo sekretarz i członek Zarządu Głównego). W 1955 r. przyjęty do Polskiego PEN Clubu (w latach 1980-1995 przewodniczący komisji rewizyjnej, w latach 1995-1997 wiceprezes, w latach 1997-1999 prezes, organizator Światowego Kongresu PEN w Warszawie w 1999 r.). W 1989 r. jeden z założycieli i członków Zarządu Głównego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. 2010 – 2013 przewodniczący Rady Stowarzyszenia ZAiKS. Laureat honorowych nagród Radia Wolna Europa za najlepszą książkę krajową (1962 i 1965 r.), nagrody kulturalnej „Solidarności” (za „Stan po zapaści”; 1987), Nagrody Ministra Kultury (2004), Nagrody Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego (2006). Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1997), Odznaką Zasłużony dla Miasta Stołecznego Warszawy (2006), Złotym Medalem Gloria Artis (2009), Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2013). Wydał m.in. opowiadania Fiołki przynoszą nieszczęście (1949), Zgodnie z prawem (1952, 1953, 1954), Krwawe specjały włoskie (1982, 2009), Retro (1990); powieści (narracje ciągłe): Pożegnanie z panną Syngilu (1960, 1963), Boski Juliusz (1961, 1962, 1966, 1972, 1975, 1991, 1997, 2006, 2009), Tabu (1965, 1971, 1992), Nazo poeta (1969, 1971, 1999, 2009), Stan po zapaści (1987,1988,1990, 2010), Kaprysy starszego pana (2004), Trzynaście ćwiczeń europejskich (2005), Tyberiusz Cezar (2009), Antyk po antyku (2010), Wtedy – Rozmowy z Jackiem Bocheńskim (2011), Zapaniętani (2013). O jego twórczości pisali m.in.: [o Pożegnaniu z panną Syngilu] Witold Wirpsza: Sposoby podróżowania w „Grze znaczeń”, 1965; [o Boskim Juliuszu] Anna Kamieńska: Poetyka ironii w „Tygodniku Kulturalnym”, nr 50 (236), 1961; [o Tabu] Maria Szpakowska: Miłość i strach we „Współczesności”, 1965, nr 21 (198); [o Nazonie poecie] Stanisław Barańczak: Oczy Lizawiety Prokofjewny w „Ironii i harmonii”, 1973; [o Krwawych specjałach włoskich] Teresa Walas: Cudze nieszczęścia, 1983, w „Twórczości” nr 10; [o Stanie po zapaści] Piotr Śliwiński: Po zapaści, 1989, w „Kulturze Niezależnej” nr 52; [o Kaprysach starszego pana] Paweł T. Felis: Kaprysy starszego pana…, „Gazeta Wyborcza”, 23. 03. 2004; [o Trzynastu ćwiczeniach europejskich] Paweł Smoleński: Trzynaście ćwiczeń europejskich, „Gazeta Wyborcza”, 28. 04. 2005; [o Tyberiuszu Cezarze] Anna Nasiłowska: Kto chce być bogiem?, „Gazeta Wyborcza”, 14. 07. 2009; Arkadiusz Morawiec Sine ira et studio, „Nowe Książki” nr 8/2009; Katarzyna Marciniak: Tyberiusz all inclusive – Wycieczka z Jackiem Bocheńskim, Meander nr 62/2007, 2009; [o Antyku po antyku] Konrad Zych na portalu „Literatki w stronę książki” (literatki.com), 6.12.2010; [o całokształcie] Adam Michnik: Pochwała Jacka-Łacinnika, „Gazeta Wyborcza-Świąteczna” 29 – 30. 07. 2006.
JACEK BOCHENSKI – Born in Lvov on 29 July 1926, this eminent essayist and prose writer broke into print in 1949 with a collection of short stories Fiolki przynosza nieszczescie (Violets are Unlucky). In the following years he built his reputation as a non-fiction author, for he is by temperament essayist and writer of argumentative prose. In the 1970s, along
with several other artists and intellectuals, Bochenski stood at the head of the emerging democratic opposition. He was actively engaged in artistic protest campaigns, becoming a co-founder and editor of „Zapis” (founded in 1977), the most important uncensored journal in Poland. His opposition activity led to the official ban on the publication of his books and his banishment from official cultural life. In the 1980s Jacek Bochenski continued to be a leading figure in openly anti-communist culture. His most important work of the period is his novel Stan po zapasci (Post-Breakdown), which was published underground in 1987 and won him the „Solidarity” Prize the same year. After the old regime was overturned in 1989, Bochenski started regularly to contribute to the newly established free newspapers, concentrating in his articles on political and cultural issues. Elected president of the Polish PEN Centre, he organized the World Congress of International PEN, which took place in Warsaw in 1999.
His first book to win wide popularity was Pozegnanie z panna Syngilu (Farewell to Miss Syngilu, 1960), a novel inspired by the author’s travel to Africa. Yet it is the Roman trilogyof essayistic novelswith the ancient personages of Julius Caesar, Ovid and Tiberius as their respective protagonists, which has been acclaimed as his greatest achievement so far. In its first part,
entitled Boski Juliusz (The Divine Julius, 1961), Bochenski draws the emperor’s portrait in order to probe the drama of power and the ethical dilemmas of history as viewed from today’s perspective. It was followed by Nazo poeta (Naso the Poet, 1969), a novel dealing with the events in the great Roman poet’s life, with special emphasis on the period of Ovid’s
fall from grace with the emperor and his exile. Both books, and especially The Divine Julius, were widely discussed and won Bochenski renown as a master of subtle polemics with the world of politics and power. Then came Tyberiusz Cezar (Tiberius Caesar, 2009), the final part of the Roman trilogy, which, according to one of the critics, “portrays the disintegration of the
contemporary reality with its rampant cult of consumption, pleasure-seeking, and emotional vacuity”. Bochenski’s specific way of viewing the political and social problems of our times, such as terrorism, military conflicts and cultural transformations of the last two decades, the author has expounded in several collections of essays: Krwawe specjaly wloskie (The Bloody Italian Specialities,1982 ); Kaprysy starszego pana (The Elderly Man’s Fantasies, 2004); Trzynascie cwiczen europejskich (Thirteen European Lessons, 2005); in Antyk po antyku (The Antiquity After Antiquity, 2010), short-listed for the Nike 2010 literary award, the author both explores the ways in which antiquity is perceived today and contributes his own commentary on the origins of the Roman trilogy. Most recently published Bochenski book Wtedy – Rozmowy z Jackiem Bochenskim (Then: Conversations with Jacek Bochenski) is a collection of interviews with twenty different persons held between 1965 and 2011.
Jacek Bochenski’s texts have been translated into several languages. Translations of his books have appeared in Estonian, French, German, Hungarian, Russian, Slovak and Ukrainian. He is the winner, among others, of the Award of the Polish Minister of Culture, that of the Polish PEN Centre, as well as the ‚Gloria Artis’ gold medal.
I suggested there (in The Elderly Man’s Fantasies) that perhaps, when our world reaches the brink of the capitalist development, it will turn a life-saving summersault to avoid the ultimate disaster. Our world is now in crisis – could it be that this summersault is about to come?
Jacek Bochenski, Then
Jacek Bocheński 